ساختار دستگاه ادراری به گونه‌ای است که معمولاً از ورود باکتری‌های مهاجم جلوگیری می‌کند؛ اما بعضی اوقات باکتری‌ها از دیوار دفاعی می‌گذرند و از طریق مجرای ادراری وارد میشوند و پس از آن به سمت مثانه حرکت می‌کنند. در این میان، عواملی هم وجود دارند که ورود باکتری‌ها را آسان‌تر می‌کنند. عفونت ادراری توسط پزشکان اغلب عفونت دستگاه ادراری (UTI) نامیده میشود. طبق آمار، زنان به میزان ۵۰% بیشتر از مردان در معرض ابتلا به عفونت ادراری قرار دارند. عفونتهای ادراری در مردان زیر ۵۰ سال نادر است و بیشتر در مردان مسن دیده میشوند. عفونت ادراری می‌تواند باعث مشکلاتی در ادرار کردن مانند ادرار کردن بیشتر از حد معمول و نشت ادرار شود. سونوگرافی یکی از روشهای تشخیص عفونت ادراری است که به کمک وسیله‌ای به نام مبدل که روی شکم شما حرکت داده میشود، انجام میشود. این مبدل با ایجاد امواج اولتراسوند برای تصویربرداری از اندام‌های دستگاه ادراری شما که بر روی مانیتور نمایش داده میشود، استفاده می‌کند.
علت عفونت ادراری
- افزایش سن (افراد مسن بیشتر به عفونت ادراری مبتلا میشوند).
- استراحت طولانی‌مدت یا کاهش تحرک بعد از جراحی
- سنگ کلیه
- داشتن عفونت ادراری در چند هفته گذشته
- انسداد مجاری ادراری در اثر بزرگ شدن پروستات ، سنگ کلیه و بروز انواع خاصی از سرطان
- استفاده طولانی‌مدت از سوندهای ادراری که ممکن است ورود باکتری‌ها به مثانه را راحت‌تر کند.
- دیابت کنترل نشده
- داشتن ساختارهای ادراری غیر طبیعی از بدو تولد
- یک سیستم ایمنی ضعیف شده
- عدم رعایت بهداشت مناسب یا شستشوی بدن با آب غیر بهداشتی
علائم عفونت ادراری
علائم شایع عفونت ادراری عبارت است از:
- احساس سوزش هنگام ادرار کردن
- فوریت ادراری: احساس نیاز به تخلیه‌ی فوری ادرار
- تکرار ادرار
- بیمار حس می‌کند که نیاز به تخلیه ادرار دارد؛ اما نمی‌تواند ادرار کند یا فقط چند قطره ادرار ترشح میشود.
- احساس درد سنگین در لگن
- بدبو بودن ادرار
- کدر، خون‌آلود، صورتی یا تیره بودن ادرار
- کمر درد
- احساس کسالت عمومی
- تب
علائم زیر نشان می‌دهد که عفونت کلیه (ها) را نیز درگیر کرده است و بیمار مبتلا به پیلونفریت شده است:
- تب و لرز
- حالت تهوع یا استفراغ
- اسهال
- کمر درد
عوامل خطر عفونت ادراری
عفونت ادراری در بعضی افراد بیشتر رخ می دهد. عفونت های ادراری در زنان شایعتر هستند و بسیاری از آنها در طول زندگی به بیش از یک نوع عفونت ادراری مبتلا میشوند. فاکتورهای خطر مخصوص زنان عبارتند از:
- آناتومی زنان: میزراه زنان کوتاهتر از مردان است که باعث کوتاهتر شدن مسیر حرکت باکتری برای رسیدن به مثانه میشود.
- فعالیت جنسی: زنانی که از نظر جنسی فعال هستند نسبت به زنان غیرفعال از نظر جنسی در معرض ابتلای بیشتر قرار دارند. داشتن شریک جنسی جدید نیز خطر را افزایش می دهد.
- انواع خاص وسایل پیشگیری از بارداری: زنانی که از دیافراگم برای کنترل بارداری استفاده می کنند و همینطور زنانی که از ژل اسپرمیسیدال (اسپرم کش) مصرف می کنند ممکن است در معرض خطر باشند.
- یائسگی
انواع عفونت ادراری
انواع عفونت ادراری عبارت است از:
- سیستیت: التهاب و عفونت مثانه
- اورثریت (Urethritis): عفونت میزراه
- پیلونفریت: عفونت کلیه
- اورتریت (Ureteritis): عفونت حالب
تشخیص عفونت ادراری با سونوگرافی
سونوگرافی دستگاه ادرار یک روش غیرتهاجمی برای بررسی سیستم ادراری و مشکلات مربوط به آن از جمله عفونت ادراری است. انجام این سونوگرافی در دوران بارداری بی خطر است؛ زیرا در این روش از هیچگونه اشعه ای استفاده نمی‌شود و همچنین به دلیل آن که از ماده حاجب نیز استفاده نمی شود، این روش برای کسانی که به این ماده حساسیت دارند، کاملاً بی خطر می باشد.
نحوه انجام سونوگرافی دستگاه ادراری
- روی تخت دراز می‌کشید.
- ژل سونوگرافی روی ناحیه مورد نظر زده میشود.
- موج فراصوت با استفاده از دستگاه مبدل یا ترنسدیوسر وارد بدن میشود.
- موج فراصوت پس از برخورد به ساختارهای داخل بدن منعکس میشود و دستگاه سونوگرافی اطلاعات حاصل از امواج را تحلیل می‌کند.
- دستگاه سونوگرافی تصاویر را روی نمایشگر نشان می‌دهد. این تصاویر به صورت دیجیتالی ذخیره میشود.
پیشگیری از عفونت ادراری
تغییرات زیر در شیوه زندگی ممکن است به کاهش عفونت مثانه کمک کند:
- شش تا هشت لیوان آب در روز بنوشید.
- به محض اینکه احساس نیاز دارید، ادرار کنید.
- به جای استفاده از وان، دوش بگیرید.
- لباس زیر پنبه ای بپوشید.
- لباس زیر خود را روزانه عوض کنید
- قبل و بعد از رابطه جنسی ادرار کنید.
- از استفاده از دیافراگم یا اسپرم کش اجتناب کنید و از یک فرم جایگزین پیشگیری از بارداری استفاده نمایید.
- مردان: از کاندوم‌های غیر اسپرم کش روغنی استفاده کنید.
- زنان: بعد از ادرار کردن از جلو به عقب خود را پاک کنید.
- زنان: از دوش یا اسپری‌های بهداشتی زنانه استفاده نکنید.
عوارض و خطرات عفونت ادراری
عفونتهای بخش تحتانی دستگاه ادراری، مانند عفونت مثانه (سیستیت) یا عفونت حالب در صورت انجام شدن درمان مناسب، غالباً عوارضی را ایجاد نمی‌کند. با این حال برخی بیماران، به ویژه افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف یا مبتلا به عفونت بخش فوقانی دستگاه ادراری با عوارض زیر روبرو میشوند:
- نارسایی یا آسیب دائمی کلیه
- ملتهب شدن پروستات در مردان
- تنگ شدن میزراه در مردان که معمولاً نتیجه‌های عفونتهای مکرر است.
- سپسیس (مسمویت خون): سپسیس عفونتی جدی است که در اثر سرایت کردن عفونت ادراری از کلیه به خون رخ می‌دهد.
درمان عفونت ادراری
آنتی بیوتیک ها معمولاً اولین مرحله درمان عفونت های مجاری ادراری هستند. نوع داروهای تجویزی و مدت زمان مصرف آنها به وضعیت سلامتی و نوع باکتری موجود در ادرار بستگی دارد.
- عفونت ساده
داروهایی که معمولاً برای عفونتهای ساده مجاری ادراری توصیه می شوند عبارتند از:
- تری متوپریم یا سولفامتوکسازول (باکتریم و غیره)
- فسفومایسین (مونورول)
- نیتروفورانتوئین (ماکروودانتین، ماکروبید)
- سفالکسین (کفلکس)
- سفتریاکسون
گروهی از داروهای آنتی بیوتیک معروف به فلوئوروکینولون ها مانند سیپروفلوکساسین (سیپرو)، لووفلوکساسین (لوواکین) و موارد دیگر معمولاً برای عفونتهای ساده مجاری ادراری توصیه نمی شوند؛ چراکه خطرات این داروها معمولاً از مزایای درمان عفونت های غیر پیچیده بیشتر است.
پزشک در برخی موارد مانند عفونت های مجاری ادراری پیچیده یا عفونت کلیوی در صورت عدم وجود گزینه های درمانی دیگر داروی فلوئوروکینولون را تجویز می کند.
- عفونت های مکرر
پزشک در صورت داشتن عفونت های مجاری ادراری مکرر توصیه های درمانی خاصی مانند موارد زیر را ارائه خواهد داد:
- مصرف آنتی بیوتیک هایی با دوز پایین ابتدا به مدت شش ماه و گاهی طولانی تر
- تشخیص شخصی و خود درمانی در صورت ارتباط با پزشک
- یک دوز آنتی بیوتیک پس از مقاربت جنسی در صورت ارتباط عفونت با فعالیت جنسی
- درمان استروژن واژینال در صورت یائسگی
- عفونت شدید
برای عفونت های مجاری ادراری شدید احتمالاً به درمان با آنتی بیوتیک های داخل وریدی در بیمارستان احتیاج خواهید داشت.
