کمبود چه ویتامینی باعث بیش ‌فعالی می‌شود؟

اختلال نقص توجه و بیش‌ فعالی (ADHD) اختلالی عصبی‌رشدی است که با علائم اصلی بیش‌ فعالی، تکانشگری و بی‌توجهی مشخص می‌شود. اکثر پزشکان معتقدند تغذیه مناسب در درمان بیش فعالی ضروری است. درواقع، طبق مطالعات، با توجه به اینکه رژیم غذایی منبع اصلی دریافت موادمغذی ضروری است، شواهد رو به رشدی وجود دارند که موادمغذی ضروری را با بیش فعالی مرتبط می‌کنند.

با توجه به این موضوع، شواهدی قوی وجود دارند که نشان می‌دهند همراه با تغذیه سالم، برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی علائم بیش فعالی را بهبود می‌بخشند.

ویتامین ب۱ و بیش فعالی

ویتامین ب۱، که به‌عنوان تیامین نیز شناخته می‌شود، برای سلامت مغز ضروری است و نقش مهمی در عملکرد سیستم عصبی ازجمله فعالیت‌های مغز، عضلات، قلب، معده و روده دارد. قابل توجه است که کودکان مبتلا به اختلالات رشدی مانند اوتیسم و بیش فعالی اغلب کمبود موادمغذی حیاتی، ازجمله ویتامین ب۱ را نشان می‌دهند.

عملکرد ویتامین ب۱ در بدن

تیامین به تولید استیل‌کولین، انتقال‌دهنده‌ای عصبی که بر فعال‌سازی و مهار در سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارد، کمک می‌کند. این ویتامین بر احساس درد، یادگیری، تنظیم سیستم غدد درون‌ریز و الگوهای خواب تأثیر می‌گذارد. با توجه به تأثیر گسترده آن، عدم وجود ویتامین ب۱ کافی می‌تواند منجر به مشکلات قابل توجهی در سلامتی و رفتار شود.

نشانه اولیه کمبود تیامین شامل تحریک‌پذیری خلق و خو است که می‌تواند در عرض چند روز یا چند هفته پس از کمبود ظاهر شود. این علامت نقش این ماده مغذی را در سلامت روانی و عاطفی برجسته می‌کند.

کمبودهای تغذیه‌ای و بیش فعالی

تحقیقات ارتباطی بین بیش فعالی و کمبودهای تغذیه‌ای، ازجمله کمبود ویتامین ب۱ را نشان می‌دهند. به‌عنوان مثال، مطالعه‌ای نشان می‌دهد که کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است سطوح پایین‌تری از برخی موادمغذی داشته باشند.

گنجاندن ویتامین ب۱ در رژیم غذایی

اطمینان از اینکه کودکان مبتلا به بیش فعالی ویتامین‌های کافی، به‌ویژه ب۱ را دریافت می‌کنند، برای عملکرد کلی مغز آن‌ها مهم است و می‌تواند بخشی از استراتژی مدیریت گسترده‌تر باشد.

غذاهای غنی از تیامین، مانند غلات کامل، ماهی، حبوبات و آجیل، می‌توانند به حفظ سطوح کافی این ویتامین کمک کنند.

پتاسیم و بیش فعالی

پتاسیم ماده معدنی مهمی است که نقشی کلیدی در عملکرد کلی بدن، به‌ویژه در انتقال سیگنال عصبی، انقباض عضلانی و تعادل مایعات ایفا می‌کند. اثرات آن به عملکردهای شناختی و سلامت روانی گسترش می‌یابند و آن را به نقطه مورد توجه در بحث‌های مربوط به بیش فعالی و تأثیرات تغذیه‌ای تبدیل می‌کنند.

نقش پتاسیم در بدن

پتاسیم سومین ماده معدنی فراوان در بدن است. این ماده به بدن کمک می‌کند مایعات را تنظیم، سیگنال‌های عصبی را ارسال و انقباضات عضلانی را تنظیم کند. همچنین برای حفظ رسانایی الکتریکی در بدن، که بر نحوه انتقال تکانه‌های عصبی و انقباض عضلات تأثیر می‌گذارد، حیاتی است. این امر به تنظیم ضربان قلب کمک کرده، عملکرد مناسب عضلات و اعصاب را تضمین می‌کند و برای سنتز پروتئین و متابولیسم کربوهیدرات‌ها ضروری است.

سطوح پتاسیم بر آزادسازی انتقال دهنده‌های عصبی و فعالیت عصبی تأثیر در مغز می‌گذارد. این تعادل برای توجه، یادگیری و تنظیم رفتار بسیار مهم است. اختلال در سطوح پتاسیم می‌تواند بر این فرایندهای شناختی تأثیر گذاشته و به‌طور بالقوه علائم بیش فعالی را تشدید کند.

کمبود پتاسیم و علائم بیش فعالی

تحقیقات نوظهور ارتباط احتمالی بین کمبود پتاسیم و تشدید علائم بیش فعالی را نشان می‌دهند. به‌عنوان مثال، سطوح پایین پتاسیم ممکن است با مشکل در تمرکز، افزایش بیش فعالی و تکانشگری مرتبط باشند. در‌حالی‌که رابطه مستقیم بین سطوح پتاسیم و بیش فعالی هنوز در حال تحقیق است، یافته‌های اولیه نشان می‌دهند که حفظ مصرف کافی پتاسیم می‌تواند برای افراد مبتلا به بیش فعالی مفید باشد.

منابع پتاسیم

برای حمایت از سلامت عصبی و به‌طور بالقوه کاهش برخی از علائم بیش فعالی، گنجاندن غذاهای غنی از پتاسیم در رژیم غذایی توصیه می‌شود. غذاهای غنی از پتاسیم شامل موز، پرتقال، سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی، اسفناج و لوبیا هستند. رژیمی که انواع این غذاها را در خود جای دهد، می‌تواند به اطمینان از مصرف کافی پتاسیم، حمایت از عملکرد عصبی و سلامت کلی کمک کند.

منیزیم و بیش فعالی

منیزیم نقش بسیار مهمی در فرایندهای فیزیولوژیکی بدن، به‌ویژه در عملکرد مغز و سلامت سیستم عصبی ایفا می‌کند. این ماده در بیش از ۳۰۰ واکنش آنزیمی، ازجمله واکنش‌های حیاتی برای تولید انتقال دهنده‌های عصبی که خلق و خو، عملکردهای شناختی و رفتار را تنظیم می‌کنند، نقش دارد. این ماده معدنی برای تولید انرژی، سنتز DNA و حفظ عملکرد عصبی و عضلانی، ازجمله عملکرد قلب، ضروری است.

کمبود منیزیم و پیامدهای آن برای بیش فعالی

مجموعه قابل توجهی از تحقیقات بر ارتباط بین کمبود منیزیم و بروز علائم بیش فعالی در کودکان تأکید کرده‌اند. به‌عنوان مثال، مطالعات نشان داده‌اند که درصد قابل توجهی از کودکان مبتلا به بیش فعالی در مقایسه با همسالان خود سطوح پایین‌تری از منیزیم دارند. علائم کمبود منیزیم می‌توانند باعث علائم بیش فعالی ازجمله کاهش دامنه توجه، بیش فعالی، تحریک‌پذیری و تکانشگری شوند. تحقیق دیگری که توسط کتابخانه ملی پزشکی منتشر شد، نشان داد که ۹۵ درصد از کودکان مورد بررسی مبتلا به بیش فعالی کمبود منیزیم داشتند. و مطالعه دیگری نشان داد که ۵۸ درصد از شرکت‌کنندگان بیش فعال سطوح منیزیم سرم پایینی داشتند، که نشان‌دهنده وقوع بیشتر کمبود منیزیم در کودکان مبتلا به بیش فعالی نسبت به افراد بدون این اختلال است.

تأثیر مکمل منیزیم بر بیش فعالی

پتانسیل درمانی مکمل منیزیم، به‌ویژه در ترکیب با ویتامین ب۶، به‌عنوان راهی برای کاهش علائم بیش فعالی مورد بررسی قرار گرفته است. مکمل‌ها باعث بهبود مشکلات رفتاری، توجه و عملکرد شناختی کلی در کودکان مبتلا به بیش فعالی می‌شوند. به‌عنوان مثال، رژیم منیزیم به اضافه ویتامین ب۶ در طول چند ماه منجر به بهبود قابل توجهی در توجه در مدرسه، کاهش پرخاشگری فیزیکی و کاهش علائمی مانند اسپاسم عضلانی و پرش عضلات شد.

منابع غذایی منیزیم

اطمینان از دریافت کافی منیزیم ازطریق رژیم غذایی بسیار مهم است. غذاهای غنی از منیزیم شامل سبزیجات برگ‌سبز (مانند اسفناج و کلم‌پیچ)، آجیل و دانه‌ها (مانند تخمه کدو و بادام)، حبوبات (لوبیا و عدس)، غلات کامل (مانند کینوا و نان گندم کامل) و غذاهای غنی‌شده هستند. گنجاندن این غذاها در رژیم غذایی می‌تواند به رفع کمبود منیزیم و حمایت از سلامت کلی کمک کند.

اسیدهای چرب امگا ۳ و بیش فعالی

اسیدهای چرب امگا ۳ برای سلامت مغز بسیار مهم هستند و به‌طور گسترده‌ای برای مزایای بالقوه آن‌ها در مدیریت بیش فعالی مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. این چربی‌های ضروری، به‌ویژه EPA و DHA، برای ساختار و عملکرد نورون‌ها حیاتی هستند. آن‌ها در سیالیت غشای سلولی، کاهش التهاب عصبی و تولید انتقال دهنده‌های عصبی نقش دارند که همگی مربوط به علائم بیش فعالی هستند.

تأثیر امگا ۳ بر علائم بیش فعالی

مطالعات نشان داده‌اند که امگا ۳، که انواع چربی‌های موجود در ماهی‌هایی مانند سالمون و در مکمل‌ها هستند، می‌توانند توجه، تکانشگری و بیش فعالی را در برخی از کودکان مبتلا به بیش فعالی بهبود بخشند.

مطالعه‌ای سیستماتیک و متاآنالیز بر اثربخشی مکمل امگا ۳ در کاهش علائم بیش فعالی تأکید کرد. این تجزیه و تحلیل از ده مطالعه با ۶۹۹ شرکت‌کننده استخراج شد و مزایای قابل توجهی از مکمل امگا ۳ در مقایسه با دارونما، بدون شواهدی از ناهمگنی یا سوگیری انتشار را نشان داد. این مطالعه بر تأثیر مثبت دوزهای بالاتر ایکوزاپنتانوئیک اسید (EPA) در مکمل‌های امگا ۳ بر علائم بیش فعالی تأکید کرد.

این یافته‌ها دلگرم‌کننده بودند. این مطالعه نشان می‌دهد که کودکانی که امگا ۳، به‌ویژه نوع EPA آن را مصرف می‌کردند، نسبت به کودکانی که این مکمل‌ها را مصرف نمی‌کردند، بهبود بیشتری در علائم بیش فعالی خود نشان دادند. این بدان معناست که آن‌ها ممکن است تکانش کمتر، توجه و آرامش بیشتری داشته باشند.

منابع غذایی و مکمل‌ها

امگا ۳ عمدتاً در ماهی‌های چرب (سالمون، ماهی خال خالی)، دانه کتان، دانه چیا و گردو یافت می‌شود.

شکر چگونه بر علائم بیش فعالی تأثیر می‌گذارد؟

علائم بیش فعالی ممکن است در برخی افراد توسط شکر تحریک شوند. مطالعات نشان دادند که ارتباطی بین الگوهای غذایی و بیش فعالی وجود دارند. نتایج تجزیه و تحلیل نشان دادند که الگوهای غذایی «ناسالم»، مانند مصرف زیاد شکر تصفیه‌شده یا چربی اشباع‌شده، ممکن است خطر بیش فعالی را افزایش دهند.

مطالعه‌ای دیگر ارتباط بین مصرف شکر و نوشابه و علائم بیش فعالی را مورد بررسی قرار داده است. طبق نتایج، افزایش مصرف شکر و نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر باعث افزایش علائم بیش فعالی می‌شود.

جمع‌بندی

بر اساس تحقیقات انجام‌شده، کمبود برخی ویتامین‌ها ازجمله ویتامین ب۱، پتاسیم، منیزیم، اسیدهای چرب امگا ۳ و … موجب افزایش علائم بیش فعالی می‌شود. بنابراین گنجاندن مواد غذایی غنی از این ویتامین‌ها در رژیم غذایی موجب کاهش علائم این اختلال می‌شود. با توجه به پیچیدگی‌های بیش فعالی، مهم است که در کنار داشتن یک استراتژی کامل درمان بیش فعالی شامل درمان‌های رفتاری و دارویی، تغذیه مناسب نیز مد نظر قرار گیرد.