دلایل تنگی‌نفس در فعالیت‌های روزمره

احساس تنگی نفس هنگام راه‌رفتن مسافت‌های کوتاه می‌تواند نشانه‌ای از چندین وضعیت پزشکی باشد.

اصطلاح پزشکی تنگی نفس دیس‌پنه (Dyspnea) است. این یک علامت شایع است که باید جدی گرفته شود؛ برخی از علل تنگی نفس هنگام راه رفتن می‌تواند نشان‌دهنده یک وضعیت زمینه‌ای باشد که نیاز به درمان پزشکی دارد.

کاهش آمادگی جسمانی
کاهش آمادگی جسمانی به معنای ضعیف‌بودن یا خارج از فرم بودن فرد است. در چنین مواردی، تنگی نفس ممکن است در فعالیت‌هایی رخ دهد که معمولاً انجام نمی‌شوند، مانند راه‌رفتن دور بلوک یا بالارفتن از پله‌ها.

چاقی
چاقی به‌عنوان داشتن شاخص توده بدنی (BMI) برابر یا بالاتر از ۳۰ در بزرگسالان تعریف می‌شود. تجمع چربی در ناحیه قفسه سینه و شکم می‌تواند حرکت‌های طبیعی تنفسی را مختل کند.

اختلالات اضطرابی
اختلالات اضطرابی شامل ترس یا نگرانی بیش از حد هستند که عملکرد روزمره فرد را مختل می‌کنند. اختلال پانیک (حملات هراس) نوعی اختلال اضطرابی است که ممکن است باعث بروز علائم جسمی مانند تنگی نفس، تعریق و لرزش شود.

آسم
آسم با التهاب و تنگ شدن عضلات اطراف برونش‌ها مشخص می‌شود که می‌تواند باعث دوره‌هایی از تنگی نفس، سرفه، خس‌خس سینه و احساس فشار در قفسه سینه شود.

نارسایی قلبی
نارسایی قلبی زمانی رخ می‌دهد که عضله قلب نتواند به‌اندازه کافی خون غنی از اکسیژن به بدن پمپاژ کند. تنگی نفس ممکن است هنگام درازکشیدن یا انجام فعالیت‌های روزمره مانند راه‌رفتن مسافت کوتاه رخ دهد.

بیماری عروق کرونری (CAD)
تجمع پلاک در عروق قلب که جریان خون را محدود کرده و تنگی نفس را حین فعالیت ایجاد می‌کند. این می‌تواند پیش‌درآمد حمله قلبی باشد و اغلب مزمن است، اما با خطر حاد همراه است.

آریتمی قلبی
ریتم نامنظم قلب، که اکسیژن‌رسانی را مختل می‌کند و تنگی نفس را در فعالیت‌های ساده تشدید می‌کند. این وضعیت می‌تواند حاد یا مزمن باشد.

حمله قلبی
حمله قلبی زمانی اتفاق می‌افتد که لخته خون در یکی از شریان‌های کرونری، جریان خون به بخشی از قلب را محدود یا مسدود کند. علائمی مانند درد یا فشار قفسه سینه که با حرکت شدیدتر می‌شود نیز معمولاً دیده می‌شوند. علائم ممکن است در گروه‌های خاص (مانند زنان یا افراد مسن) متفاوت باشد و گاهی بدون درد شدید باشد.

بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)
بیماری مزمن انسدادی ریه با تنگی برونش‌ها و آسیب به آلوئول‌ها (کیسه‌های هوایی ریه که مسئول تبادل گازها هستند) همراه است. تنگی نفس هنگام فعالیت و سرفه دو علامت برجسته این بیماری هستند.

پنومونی
پنومونی زمانی رخ می‌دهد که یک عامل میکروبی مانند ویروس یا باکتری وارد ریه‌ها شود و باعث التهاب و علائمی مانند مشکل در تنفس، تب، لرز و سرفه شود.

کم‌خونی (Anemia)
کم‌خونی به معنای کاهش تعداد گلبول‌های قرمز سالم است که باعث کاهش توانایی خون در حمل اکسیژن به بافت‌های بدن می‌شود. این مورد اغلب در زنان و افراد مسن دیده می‌شود و عمدتاً مزمن است، اما می‌تواند حاد (مانند خونریزی ناگهانی) باشد.

تنگی نفس حاد در مقابل مزمن
تشخیص تفاوت بین تنگی نفس حاد (ناگهانی) و مزمن (طولانی‌مدت) اولین قدم منطقی برای شناسایی علت اصلی این علامت ناخوشایند و گاهی خطرناک است:
تنگی نفس حاد به‌صورت ناگهانی ظاهر می‌شود و ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت یا حتی چند روز ادامه یابد.
تنگی نفس مزمن پایدار است و بیش از ۴-۸ هفته به‌تدریج ایجاد می‌شود.

علل حاد
تنگی نفس حاد که حتی هنگام راه‌رفتن مسافت کوتاه هم رخ می‌دهد، معمولاً همراه با سایر علائم بسته به علت زمینه‌ای است.
برخی از علل شایع تنگی نفس حاد عبارت‌اند از:

عفونت‌های تنفسی حاد (مانند برونشیت) : التهاب برونش‌ها (راه‌های هوایی که نای را به ریه‌ها متصل می‌کنند). معمولاً شامل سرفه، اغلب با خلط، است. برونشیت حاد معمولاً ناشی از عفونت است.

COVID-۱۹ (عفونت کروناویروس) : عفونت COVID-۱۹ می‌تواند باعث التهاب ریه‌ها و تنگی نفس ناگهانی شود، به ویژه در موارد حاد با علائمی مانند تب، سرفه و خستگی. در long COVID، تنگی نفس مزمن و حین فعالیت‌های کوتاه شایع است و ممکن است با کاهش ظرفیت تنفسی همراه باشد.

آمبولی ریوی (Pulmonary Embolism – PE): زمانی رخ می‌دهد که لخته خون در یکی از شریان‌های ریه گیر کند. علاوه بر تنگی نفس، درد قفسه سینه هنگام تنفس عمیق و تپش سریع قلب از علائم شایع هستند.

پنوموتوراکس: وقتی گاز در فضای اطراف ریه جمع شود، ایجاد می‌شود. علاوه بر تنگی نفس، درد شدید و یک‌طرفه در قفسه سینه معمول است.

آنافیلاکسی: واکنش آلرژیک تهدیدکننده حیات به یک محرک (مثل غذا، دارو یا نیش حشرات). تنگی نفس ممکن است همراه با خارش، کهیر و تورم صورت، زبان و گلو رخ دهد.

انسداد مسیر هوایی فوقانی: زمانی که عفونت، تورم یا جسم خارجی (مثل بادام‌زمینی) مسیر هوا را فشرده کند. علائم دیگر می‌تواند شامل تنفس پر سروصدا، سرفه خشک یا شبیه پارس سگ، بی‌قراری و رنگ آبی پوست (سیانوز) باشد.

بارداری: بارداری می‌تواند باعث تنگی نفس شود؛ به‌خاطر تغییرات هورمونی و فشار رحم درحال‌رشد روی دیافراگم (عضله اصلی تنفس بدن). این وضعیت اغلب مزمن/فیزیولوژیک در سه‌ماهه دوم و سوم است، اما می‌تواند حاد (مانند خطر PE) باشد.

علل مزمن

کاهش آمادگی جسمانی به معنای ضعیف‌بودن یا خارج از فرم بودن فرد است. در چنین مواردی، تنگی نفس ممکن است در فعالیت‌هایی رخ دهد که معمولاً انجام نمی‌شوند، مانند راه‌رفتن دور بلوک یا بالارفتن از پله‌هابرخی از علل شایع تنگی نفس مزمن عبارت‌اند از:

بیماری دریچه‌های قلب: این بیماری به معنای نقص در یکی از چهار دریچه قلب است که وظیفهٔ جریان‌یافتن خون در قلب را بر عهده دارند. تنگی آئورت و نارسایی دریچه میترال نمونه‌هایی از بیماری‌های دریچه‌ای قلب هستند که می‌توانند باعث تنگی نفس حتی هنگام راه رفتن مسافت کوتاه شوند.

فشارخون ریوی (Pulmonary Hypertension): فشار بالا در رگ‌های خونی ریه که می‌تواند باعث تنگی نفس در طول فعالیت شود و بسته به شدت بیماری، حتی هنگام خواب یا درازکشیدن نیز رخ دهد.

بیماری‌های بینابینی ریه (Interstitial Lung Disease): شامل بیش از ۲۰۰ بیماری است که با التهاب و/یا زخم شدن بافت ریه مرتبط هستند. تنگی نفس معمولاً به‌تدریج و با گذشت زمان تشدید می‌شود.

احتقان مایع اطراف ریه (Pleural Effusion): تجمع مایع در فضای اطراف ریه‌ها، که تنفس را محدود می‌کند و اغلب با عفونت یا نارسایی قلبی همراه است. این وضعیت مزمن است و با علل زمینه‌ای مرتبط است.

سایر علل
اگرچه این فهرست کامل نیست، برخی علل کمتر شایع تنگی نفس هنگام راه‌رفتن مسافت کوتاه شامل موارد زیر است:

سرطان ریه: سلول‌های ریه به‌صورت غیرطبیعی و کنترل‌نشده رشد می‌کنند.

آسیت (Ascites): جمع‌شدن مایع در حفرهٔ صفاق، فضایی در داخل شکم که شامل معده، روده‌ها و کبد است.

فلج دیافراگم: عضله‌ای گنبدی‌شکل که به تنفس کمک می‌کند ضعیف یا فلج می‌شود و باعث تنگی نفس می‌شود.

چه مدت است که تنگی نفس را تجربه می‌کنید؟

اصطلاح پزشکی تنگی نفس، دیس‌پنه (Dyspnea) است. این علامت شایع است؛ اما باید جدی گرفته شود.
تشخیص تفاوت بین تنگی نفس حاد (ناگهانی) و مزمن (طولانی‌مدت) اولین قدم منطقی برای شناسایی علت اصلی این علامت ناخوشایند و گاهی خطرناک است:
تنگی نفس حاد به‌صورت ناگهانی ظاهر می‌شود و ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت یا حتی چند روز ادامه یابد.
تنگی نفس مزمن پایدار است و بیش از ۴-۸ هفته به‌تدریج ایجاد می‌شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
تنگی نفس به‌خصوص زمانی که در حالت استراحت یا هنگام انجام فعالیت‌هایی که قبلاً باعث تنگی نفس نمی‌شدند رخ دهد، نیاز به مراجعه به پزشک دارد.

چه زمانی باید با اورژانس تماس گرفت؟
تنگی نفس، چه به‌تنهایی و چه هنگام راه رفتن مسافت کوتاه، می‌تواند نشانه‌ای از وضعیت اورژانسی پزشکی باشد.
اگر دچار مشکل تنفسی ناگهانی و شدید شُدید، به نزدیک‌ترین اورژانس مراجعه کرده یا با ۱۱۵ (شماره اورژانس محلی) تماس بگیرید.
همچنین در صورت تجربه علائم زیر، فوراً به اورژانس مراجعه کنید:

درد، فشار یا ناراحتی در قفسه سینه

تهوع

سرگیجه، سبکی سر یا غش

سرفه همراه با خون

خفگی، تنفس پر سروصدا یا شبیه سوت، یا تغییر رنگ آبی در لب‌ها یا انگشتان

تورم صورت، گلو، زبان یا لب‌ها

دشواری در صحبت‌کردن به دلیل تنگی نفس

افزایش سریع وزن یا تورم شکم، مچ پا یا پاها

تپش قلب سریع (تاکی‌کاردی) یا تعریق سرد